Inhoudsopgave
Bij het maken van videoproducties kun je te maken krijgen met auteursrecht. In een videoproductie waarin personen te zien zijn, is er mogelijk sprake van portretrecht van de persoon die in beeld is. Bij een gebouw of kunstwerk kun je ook te maken hebben met auteursrecht dat daarop kan rusten. En niet onbelangrijk: de eventuele rechten op filmbeelden en de montage ervan. Gebruik je soundtracks of geluidsbestanden bij de montage? Zorg dan dat die rechtenvrij zijn, anders heb je ook weer te maken met copyright. Kortom, het maken van videoproducties kan juridische hoofdpijn als gevolg hebben. Om relevante rechten inzichtelijk te maken, hebben wij een aantal praktische punten op een rij gezet.
Auteursrecht
De wet omschrijft het auteursrecht als volgt: “Het auteursrecht is het uitsluitend recht van de maker van een werk van letterkunde, wetenschap of kunst, of van diens rechtverkrijgenden, om dit openbaar te maken en te verveelvoudigen.” Met andere woorden: de maker van een auteursrechtelijk beschermd werk heeft het exclusieve recht om dit werk openbaar te maken en te verveelvoudigen. Niet overal kan een auteursrecht ontstaan. Een werk is pas auteursrechtelijk beschermd als het een eigen, oorspronkelijk karakter heeft en het persoonlijke stempel van de maker draagt. Het werk moet dus voldoende creatief zijn en nog niet eerder zijn gemaakt. Als daaraan is voldaan, kan er pas sprake zijn van auteursrecht.
Waarop kan auteursrecht rusten?
Auteursrecht rust niet alleen op een werk van letterkunde, wetenschap of kunst. De Auteurswet noemt nog veel meer soorten zoals boeken, filmwerken en software.
Van wie is het auteursrecht?
De Auteurswet bepaalt dat het auteursrecht toekomt aan de maker van een auteursrechtelijk beschermd werk. Dat geldt niet in alle gevallen. Een werknemer die in opdracht van een werkgever auteursrechtelijk beschermd werk maakt, krijgt niet de beschikking over dat auteursrecht. Dat komt namelijk automatisch terecht bij de werkgever. Werk je samen aan auteursrechtelijk beschermd werk? Dan kan het zowel bij beide makers rusten als bij een van de makers wanneer er onder diens leiding en toezicht is gewerkt. Kortom, verschillende regels bepalen dat het auteursrecht soms niet bij de maker ligt.
Als ik opdracht geef, ben ik toch eigenaar van het auteursrecht?
Nee, de maker van het werk blijft eigenaar van het auteursrecht. Laat je video-opnames maken voor een productie? Dan zal je contractueel overeen moeten komen dat de auteursrechten worden overgedragen als je aanspraak op die rechten wilt maken. Doe je dat niet, dan heb je toestemming nodig voor het openbaar maken of verveelvoudigen van die beelden.
Portretrecht
Het portretrecht is het recht van de persoon die wordt geportretteerd om zich tegen openbaarmaking van zijn of haar portret te verzetten. Bij het vastleggen van iemands gezicht (portret) zonder opdracht, geldt dat dit is toegestaan. Dat is alleen anders als de geportretteerde bezwaar maakt tegen de vastlegging van zijn of haar portret. Hiervoor moet er wel sprake zijn van een redelijk belang. Om te voorkomen dat iemand bezwaar maakt tegen vastlegging van zijn portret, wordt in de praktijk vaak gebruik gemaakt van quitclaims of vrijwaringsverklaringen. Daarmee geeft de geportretteerde toestemming om zijn of haar portret vast te leggen. Let op: het geven van toestemming voor het maken van opnames leidt niet automatisch tot toestemming voor openbaarmaking van het portret. De quitclaim moet daarom duidelijk vermelden dat er toestemming wordt gegeven voor het vastleggen van het portret én dat er toestemming wordt gegeven voor openbaarmaking van het portret.
Betekent dit dus dat het filmen van mensen altijd is toegestaan? Ja en nee. Het filmen van mensen in de openbare ruimte is toegestaan, mits er geen bezwaar tegen wordt gemaakt of er toestemming wordt verleend. Is het vragen van toestemming niet mogelijk, bijvoorbeeld bij het filmen van mensen in een drukke winkelstraat, dan blijft de mogelijkheid bestaan dat er later bezwaar wordt gemaakt. Wel geldt hierbij dat er sprake moet zijn van een redelijk belang. Deze redelijke belangen liggen meestal op het terrein van privacy of commercieel gebruik. Wil je geen risico lopen? Breng mensen dan onherkenbaar in beeld.
Bij het filmen van personen in een besloten ruimte zijn de regels strenger. Het vastleggen van iemands portret in een besloten ruimte is zonder toestemming niet toegestaan. Dit is enerzijds strafrechtelijk verboden en anderzijds een inbreuk op iemands privacy. In een besloten ruimte heb je meer recht op privacy. Er is dan heel snel een redelijk belang dat zich verzet tegen vastlegging en openbaarmaking. Het filmen van personen in een besloten ruimte kan dus alleen plaatsvinden op basis van toestemming. Zijn er meer personen tegelijkertijd in beeld, dan geldt dit voor iedereen die is vastgelegd. Het komt wel eens voor dat de eigenaar van een besloten ruimte toestemming geeft om video-opnames te maken. Dat is niet voldoende. Het gaat erom dat de persoon van wie het portret herkenbaar in beeld wordt gebracht, toestemming geeft.
Filmen van kunst en gebouwen
Auteursrecht kan ook rusten op kunstwerken, gebouwen en in sommige gevallen op interieurs. Het auteursrecht komt dan toe aan de maker van een kunstwerk of bijvoorbeeld de architect van een gebouw. Het maken van foto’s of video-opnames van kunstwerken of gebouwen is een verveelvoudiging van het werk. Wordt de opname ook verspreid of gepubliceerd, dan is er ook sprake van openbaarmaking. De auteursrechthebbende kan zich daartegen verzetten. Hierop geldt een uitzondering: gebouwen en kunstwerken die blijvend in de openbare ruimte aanwezig zijn, mogen op beeld vastgelegd worden zonder dat toestemming nodig is. Let op: de wet bepaalt dat deze uitzondering alleen geldt voor gebouwen en kunstwerken zoals deze zich daar bevinden. Dat betekent dat een close-up-beeld niet is toegestaan, maar een overzichtsbeeld, waarop het kunstwerk of het gebouw met de omgeving te zien is, wel. Gebouwen en kunstwerken die niet in de openbare ruimte of slechts tijdelijk in de openbare ruimte te zien zijn, vallen niet onder de uitzondering. In die gevallen zal je altijd toestemming voor verveelvoudiging en openbaarmaking nodig hebben.
Privacy tijdens filmopnames
Tot slot nog de AVG, de Algemene verordening gegevensbescherming. Met de invoering van de AVG is veel nadruk gekomen op de bescherming van privacy. Het maken van foto’s waarop personen herkenbaar zijn, is strikt genomen een verwerking in de zin van de AVG. Als de AVG van toepassing is, moet er sprake zijn van een rechtmatig doel voor de verwerking, gebaseerd op een grondslag die in de AVG is benoemd. Hierbij is een aantal zaken belangrijk:
- Bij personen die niet voldoende herkenbaar in beeld komen, bijvoorbeeld op de achtergrond van het beeld, is er geen sprake van verwerking. Het beeldmateriaal is dan niet herleidbaar tot een persoon;
- Een groot gedeelte van de AVG is niet van toepassing op verwerking van persoonsgegevens voor uitsluitend journalistieke doeleinden en ten behoeve van uitsluitend academische, artistieke of literaire uitdrukkingsvormen;
- Het vastleggen van personen in de openbare ruimte leidt niet direct tot de verwerking van persoonsgegevens. Dat is het geval als niet zonder evenredige inspanningen de identiteit van de persoon achterhaald kan worden. Dat is bijvoorbeeld het geval bij een willekeurige voorbijganger in de openbare ruimte. Hiervan is niet gemakkelijk de identiteit te achterhalen. Dit is anders als er in een besloten ruimte personen op beeld worden vastgelegd. Dan is er wel sprake van verwerking van persoonsgegevens.
- Is er sprake van verwerking van persoonsgegevens, dan moeten er een gerechtvaardigd doel en grondslag aanwezig zijn. Dit kan bijvoorbeeld een overeenkomst zijn of een gerechtvaardigd belang. Ontbreekt een overeenkomst of is er geen gerechtvaardigd belang? Dan zal je toestemming nodig hebben om een persoon op beeld vast te leggen.
Bij het maken van promotievideo’s of reclamespotjes is altijd toestemming nodig. Er is in die gevallen wel een overeenkomst op grond waarvan het beeldmateriaal wordt gemaakt, maar die overeenkomst wordt meestal niet met alle personen gesloten die in beeld zijn. Denk bijvoorbeeld aan de werknemers die deelnemen aan een bedrijfsvideo. In die gevallen zal je van de werknemers toestemming moeten vragen. Bij het toestemming vragen is het van belang dat die toestemming zonder dwang wordt gegeven en dat de toestemming te allen tijde weer kan worden ingetrokken.
Bij het maken van video’s komen er een heel aantal zaken kijken. Het is belangrijk je ervan bewust te zijn dat het vastleggen van personen of werken waarop een auteursrecht rust, niet zomaar kan. Een goede voorbereiding is daarom erg belangrijk en kan een hoop gedoe achteraf voorkomen!
Aan deze blog kunnen geen rechten worden ontleed. Deze blog is gemaakt in samenwerking met Vallei Advocaten.
Ga terug naar het overzicht
